Toplayıcılık Faaliyetine İlişkin Usul ve Esaslar Resmi Gazete'de Yayımlandı

EPDK tarafından toplayıcılık faaliyetinin usul ve esaslarına ilişkin çıkarılan Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği (“Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği”) nihayet, 17/12/2024 tarih ve 32755 sayılı Resmi Gazete’de, 01/01/2025 tarihinde yürürlüğe girmek üzere yayımlandı. Bununla birlikte, aşağıda sayılan bazı yönetmeliklerde de diğer hususların yanı sıra, toplayıcılık faaliyetine ilişkin değişiklikler yapıldı:

     ·      Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği

     ·      Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği

     ·      Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği

     ·      Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği

     ·      Elektrik Piyasasında Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Belgesi Yönetmeliği

     ·      Elektrik Şebeke Yönetmeliği

     ·      Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik

Bu yazımızda toplayıcılık faaliyetinin temel usul ve esaslarının belirlendiği Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği incelenmektedir.   

1. Toplayıcı ve Toplayıcılık Faaliyeti 

Toplayıcı, bir veya birden fazla şebeke kullanıcısı ile söz konusu şebeke kullanıcıları adına elektrik piyasasında toplayıcılık faaliyeti yürütmek üzere anlaşma imzalamış olan toplayıcı lisansı veya lisansına derç edilmek kaydıyla tedarik lisansı sahibi tüzel kişiyi ifade eder. 

Toplayıcılık ise toplayıcı tarafından bir veya birden fazla şebeke kullanıcısının üretim ve/veya tüketimlerinin birleştirilerek işletilmesi kapsamında gerçekleştirilen piyasa faaliyetini ifade eder. 

2. Toplayıcılık Faaliyetini Yürütebilecek Kişiler 

Toplayıcılık faaliyeti, toplayıcı lisansı veya lisansına derç edilmek kaydıyla tedarik lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından yürütülür. Bu tüzel kişilere lisans verilmesine, tadil edilmesine ve lisansa ilişkin sair işlemlerde Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinde yer alan hükümler uygulanacaktır. 

3. Toplayıcılık Faaliyetine İlişkin Genel Esaslar  

Toplayıcı, toplayıcılık faaliyeti kapsamında yapacağı piyasa faaliyetleri için ilgili şebeke kullanıcıları ile toplayıcılık hizmet anlaşması imzalayacaktır. Toplayıcı, organize toptan elektrik piyasası faaliyetlerine katılım için piyasa katılım anlaşmalarını piyasa işletmecisi ile; yan hizmet anlaşmalarını şebeke işletmecisi ile yapacaktır. 

Toplayıcılık faaliyeti lisansına derç edilen tedarik lisansı sahibi tüzel kişiler, portföylerinde yer alan ve elektrik tedarik ettikleri şebeke kullanıcıları ile toplayıcılık hizmeti anlaşması yapamaz; toplayıcılar lisansları kapsamında toptan satış faaliyeti gerçekleştiremez. Portföyünü dengelemek amacıyla yaptığı alış ve satışlar ise bu toptan satış faaliyeti kısıtlaması kapsamında değerlendirilmez. 

Toplayıcı, portföyündeki serbest tüketicilere elektrik enerjisi tedarik edebilir. Tüketim tesislerinin bu portföye eklenmesi halinde, tesislerin elektrik enerjisi tedarikinin ilgili toplayıcı tarafından yapılması esastır. Ancak, talep tarafı katılım hizmeti sunan toplayıcı, portföyündeki tüketim tesislerinin elektrik enerjisi ve/veya kapasitesini tedarik etmek istemezse, portföyünde yer alan tüketim tesislerinin tedarikçileri ile mevcut anlaşmaları devam eder. Bu hususta talep tarafı katılım hizmeti sunan toplayıcılara tercih imkanı sağlanmıştır. 

Toplayıcı, ilgili şebeke işletmecisine başvurarak, portföyündeki şebeke kullanıcılarının üretim ve tüketim verilerini uygun donanım ve altyapılar aracılığıyla izleyebilir, analiz edebilir ve raporlayabilir. Bu faaliyetler, piyasa operasyonlarının etkin şekilde yürütülmesine destek olur. 

Toplayıcı, anlaşmalı olduğu şebeke kullanıcılarının üretim ve/veya tüketim programlarını yönetir, bu kullanıcılar adına elektrik enerjisi ve kapasite alım satım işlemlerini gerçekleştirir ve yan hizmetlere katılım sağlar. Öte yandan, toplayıcı, portföyündeki kullanıcılar adına teminat ve dengesizlikler de dahil olmak üzere tüm piyasa yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdür.

Toplayıcı, üretim, tüketim ve depolama tesislerine ayrı ayrı veya birlikte portföyünde yer verebilir. 

Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (“TEİAŞ”) en az iki ay öncesinden piyasa katılımcılarına ve EPDK’ye bildirmek şartıyla, dengeleme bölgelerini değiştirebilir. 

4. Tüketim Tesislerinin Toplayıcılık Faaliyetine Katılımına İlişkin Genel Esaslar

Toplayıcı, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı tüketim tesislerini kendi portföyünde toplayabilir. Toplayıcı ayrıca, talep tarafı katılımı kapsamında portföyüne aldığı tüketim tesislerinin enerji tedarikini sağlamakla yükümlüdür. Toplayıcı bu kapsamda tedarik faaliyeti yürütmek istemezse, bu durumu piyasa işletmecisine PYS üzerinden bildirir. Söz konusu tüketim tesislerinin (i) enerji tedarikini gerçekleştirirken sonradan bu faaliyeti yürütmek istememesi ve (ii) portföy oluşturma aşamasında veya sonrasındaki bir aşamada enerji tedarik faaliyetini yürütmek istememiş olmasına rağmen sonradan bu faaliyeti gerçekleştirmek istemesi durumunda bu keyfiyet, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği hükümleri uyarınca PYS üzerinden bildirilir.

Talep tarafı katılımı hizmeti kapsamında aldıkları talimat doğrultusunda portföylerinde yer alan tüketim tesislerinde değiştirilen yükten kaynaklı olarak oluşabilecek dengesizlik maliyetleri nedeniyle toplayıcılar ve/veya tüketim tesisleri ile tüketim tesisinin tedarikçisi arasında doğan uyuşmazlıklar özel hukuk hükümleri çerçevesinde çözülür. 

Toplayıcı portföyündeki aynı dengeleme bölgesinde yer alan tüketim tesisleri, ilgili mevzuatta yer alan şartları sağlarsa,  dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kabul edilir. Tüketim tesisleri, şebekeye bağlı oldukları tür (dağıtım/iletim) ve bulunduğu dengeleme bölgesine göre ayrı dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kaydedilir. 

Tüketim tesislerinin dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kabul edilebilmeleri için ihtiyaç duyulması halinde TEİAŞ tarafından ilave kriterler belirlenebilir. 

Toplayıcı, talep edilmesi halinde, portföyünde yer alan tüketim tesislerini dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kaydettirebilir; ancak, enerji tedariki toplayıcı tarafından sağlanmayan tüketim tesisleri, dengeleme birimi olarak kaydedilmez ve dengeleme güç piyasasına katılamaz. 

5. Lisanslı Elektrik Üretim Tesislerinin Toplayıcılık Faaliyetine Katılımına İlişkin Genel Esaslar

Toplayıcı, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı lisanslı ve işletmedeki elektrik üretim tesisleri ile Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği kapsamında yer alan elektrik depolama ünitesi ve/veya tesislerini kendi portföyüne dahil edebilir. 

Toplayıcı, işletmedeki elektriksel kurulu gücü 100 MW ve altında olan lisanslı elektrik üretim tesislerini portföyüne alabilir. Portföyünde yer alan bu elektrik üretim tesisleri, ilgili mevzuatta yer alan şartları sağlamaları halinde dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kabul edilir. 

Toplayıcı portföyünde aynı dengeleme bölgesinde yer alan ve 100 MW ve altında elektriksel kurulu güce sahip olan ve dengeleme birimi olmayan üretim tesisleri, ilgili mevzuatta yer alan şartları sağlamaları halinde dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kabul edilir. 

Üretim tesisleri, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı olma durumlarına göre ayrı dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kaydedilir. 

Lisanslı elektrik üretim tesislerinin dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kabul edilebilmeleri için TEİAŞ tarafından ilave kriterler belirlenebilir. 

Toplayıcının talebi halinde, portföyünde yer alan lisanslı elektrik üretim tesisleri, ilgili mevzuatta belirtilen koşulları sağlaması halinde dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kaydedilebilir. 

6. Lisanssız  Elektrik Üretim Tesislerinin Toplayıcılık Faaliyetine Katılımına İlişkin Genel Esaslar

Toplayıcı, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı olan ve on yıllık alım garantisini doldurmuş olan lisanssız elektrik üretim tesislerini, ihtiyaç fazlası enerjisini yönetmek üzere kendi portföyünde toplayabilir. 

Lisanssız elektrik üretim tesisleri için tesis bazında herhangi bir kurulu güç limiti uygulanmaz. Ancak gerektiğinde halinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (“Kurul”), alt ve/veya üst kurulu güç limiti belirleyebilir. 

Toplayıcı portföyünde ve aynı dengeleme bölgesinde yer alan lisanssız elektrik üretim tesisleri, ilgili mevzuatta yer alan şartları sağlamaları halinde dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kabul edilir. Bu tesisler, bağlı oldukları dağıtım veya iletim şebekesi durumuna göre ayrı dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kaydedilir. 

Lisanssız elektrik üretim tesislerinin dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kabul edilebilmeleri için TEİAŞ tarafından ilave kriterler belirlenebilir. 

Toplayıcının talebi halinde, portföyünde yer alan lisanssız elektrik üretim tesisleri, ilgili mevzuatta belirtilen koşulları sağlamak kaydıyla dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kaydedilebilir. 

7. Toplayıcılık Faaliyetinde Portföy Limitleri

Toplayıcı portföyünde yer alacak lisanslı ve lisanssız elektrik üretim tesislerinin işletmedeki toplam elektriksel kurulu gücü en fazla 2000 MW olabilir. 2000 MW’lık üst sınır dahilinde, toplayıcı portföyünde yer alan lisanssız elektrik üretim tesislerinin payı 500 MW’ı geçemez. 

Lisanslı elektrik üretim tesislerinin toplam kurulu gücünün 2000 MW sınırını aşması halinde, toplayıcı tarafından, takip eden fatura dönemi içerisinde bir sonraki fatura döneminden itibaren geçerli olacak şekilde, belirlenen sınır sağlanana kadar lisanslı elektrik üretim tesisleri portföyden çıkarılır. Bu işlem belirlenen süre içerisinde yapılmazsa; piyasa işletmecisi, toplayıcı portföyüne en son dahil olan lisanslı elektrik üretim tesisinden başlanarak sınır koşulu sağlanana kadar sırasıyla portföyden çıkarma işlemi gerçekleştirir. Portföyden çıkarılan tesisler, lisans sahibi piyasa katılımcılarının portföyüne kaydedilir. 

Lisanssız elektrik üretim tesislerinin, toplam kurulu gücü 500 MW sınırını aşarsa, toplayıcı tarafından, takip eden fatura dönemi içerisinde bir sonraki fatura döneminden itibaren geçerli olacak şekilde, belirlenen sınır sağlanana kadar lisanssız elektrik üretim tesisleri portföyden çıkarılır ve değişiklik hakkında şebeke işletmecisine bilgi verilir. Bu işlemin yapılmaması halinde, piyasa işletmecisi tarafından son güncellemeyi yapan şebeke işletmecisine, aşım miktarından az olmayacak şekilde ilgili portföyden lisanssız üretim tesisinin çıkarılması için bildirim yapılır. İlgili şebeke işletmecisi bildirimi takip eden üç iş günü içerisinde, aşımı takip eden ikinci fatura döneminden itibaren geçerli olacak şekilde, portföy azaltım işlemini gerçekleştirir ve güncel verileri PYS üzerinden piyasa işletmecisine bildirir. 

Lisanslı ve lisanssız elektrik üretim tesislerinin toplam kurulu gücünün 2000 MW sınırını aşması halinde; toplayıcı tarafından takip eden fatura dönemi içerisinde bir sonraki fatura döneminden itibaren geçerli olacak şekilde, belirlenen sınır sağlanana kadar lisanslı ve/veya lisanssız elektrik üretim tesisleri portföyden çıkarılır. Bu süre içerisinde işlemin yapılmaması halinde piyasa işletmecisi tarafından, toplayıcı portföyüne en son dahil olan lisanslı elektrik üretim tesisinden başlanarak sırasıyla sınır koşulu sağlanana kadar lisanslı elektrik üretim tesislerinin portföyden çıkarma işlemi gerçekleştirilir. Portföyden çıkarılan lisanslı elektrik üretim tesisleri, lisans sahibi piyasa katılımcılarının portföyüne kaydedilir. 

Toplayıcının portföyünde yer alan lisanslı elektrik üretim tesisinin 100 MW’lık elektriksel kurulu güç sınırını aşması halinde, ilgili elektrik üretim tesisi bir sonraki fatura döneminden itibaren geçerli olacak şekilde portföyden çıkarılır. Portföyden çıkarılan lisanslı elektrik üretim tesisleri, lisans sahibi piyasa katılımcılarının portföyüne kaydedilir. 

Tüketim tesisleri için herhangi bir tüketim ve/veya sözleşme gücü limiti uygulanmaz; ancak gerekmesi halinde Kurul bu tesisler için toplam sözleşme gücü sınırı belirleyebilir. 

Müstakil elektrik depolama tesisleri için işletmedeki toplam elektriksel kurulu güç limiti uygulanmaz; ancak gerekmesi halinde Kurul, bu tesisler için toplam işletmedeki elektriksel gücü için güç sınırı belirleyebilir. 

8. Organize Toptan Elektrik Piyasası ve İkili Anlaşma Faaliyetleri  

Toplayıcı, ilgili mevzuat kapsamında organize toptan elektrik piyasalarında faaliyette bulunabilir ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde portföyünü dengelemek amacıyla ikili anlaşma imzalayabilir. 

Toplayıcı; ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde, portföyünün dengelenmesi ile dengeleme mekanizması ve uzlaştırmaya katılımları sonucu oluşan alacak ve borçlarının mali açıdan uzlaştırılması ile diğer yükümlülükleri yerine getirmekle sorumludur. 

9. Yan Hizmetler Faaliyetleri

Yan hizmetler, Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği uyarınca iletim sistemine veya dağıtım sistemine bağlı ilgili gerçek/tüzel kişilerce sağlanacak olan, iletim veya dağıtım sisteminin güvenilir şekilde işletimini ve elektriğin gerekli kalite koşullarında hizmete sunulmasını sağlamak üzere bu Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği ve Elektrik Şebeke Yönetmeliğinde tanımlanan hizmetlerdir. 

Toplayıcı, elektrik piyasasında yan hizmet faaliyetinde bulunabilecek olup yürüteceği bu faaliyetleri; elektrik piyasasında yan hizmetler kapsamında sunulan hizmetlerin tedarik edilmesi, bu hizmetlerin tedarik yöntemi, belgelendirilmeleri, izlenmesi, kontrolü, incelenmesi, yapılacak ödemelerin gerçekleştirilmesi, taraflara uygulanacak yaptırımlar ve diğer hususları, ilgili mevzuat hükümlerine uygun şekilde gerçekleştirir. 

Yan hizmetler ve/veya dengeleme güç piyasasında yürüteceği faaliyetler kapsamında toplayıcı, TEİAŞ tarafından talep edilecek teknik donanım ve verileri sağlamakla yükümlüdür. 

10. Piyasa Katılım Anlaşmaları Uyarınca Toplayıcıların Görev, Yetki ve Sorumlulukları 

Organize toptan piyasa faaliyeti yürütmek isteyen toplayıcılar,  piyasa işletmecisi ile yaptığı piyasa katılım anlaşmaları kapsamında Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği çerçevesinde görevlerini yürütür. 

Yan hizmet sağlama yükümlülüğüne sahip toplayıcılar ise TEİAŞ ile yaptığı yan hizmet anlaşmaları kapsamında Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak görevlerini yürütür.   

Piyasa işletmecisi, şebeke işletmecileri ile tedarik şirketlerinin görev, yetki ve sorumlulukları, ilgili mevzuatta yer aldığı şekliyle uygulanır. 

11. Kontrol ve Ölçüm Sistemleri 

Toplayıcı, dengeleme güç piyasası ve/veya yan hizmetler piyasasına katılması halinde, portföyündeki tüketim tesislerinin ve TEİAŞ tarafından talep edilmesi halinde üretim tesislerinin uzaktan kontrol edilmesine imkan verecek iletişim altyapısı dahil, kontrol sistemlerini tesis etmekle yükümlüdür. 

Toplayıcı, talep tarafı hizmetine katılması halinde, portföyündeki tüketim tesislerinin kendisi ve TEİAŞ tarafından uzaktan izlenmesine imkan verecek iletişim altyapısını, kontrol sayaçları da dahil olmak üzere kurar. 

Bu kapsamda yapılacak yatırımlara ilişkin olarak ilgili şebeke işletmecisinin mevzuattan kaynaklanan yükümlülükleri saklıdır. Toplayıcı, üretim ve tüketim tesislerine yapılacak söz konusu yatırımlar için ilgili şebeke işletmecisine başvurur ve başvuruyu takip eden 10 iş günü içerisinde ilgili şebeke işletmecisinin nezaretinde gerekli işlemler yapılır. Yatırımlar kapsamında oluşacak maliyetler toplayıcı tarafından karşılanır. 

Dengeleme güç piyasası ve/veya yan hizmetlerde yer alacak toplayıcılar, uzaktan kontrol sistemlerinin kurulumu, iletişim sistemleri altyapısı, sağlanacak veriler ve TEİAŞ tarafından istenen diğer idari ve teknik koşulları, ilgili mevzuat kapsamında sağlamakla yükümlüdür. 

Bununla birlikte toplayıcılar, piyasa işletmecisi ve TEİAŞ’ın ihtiyaç duyduğu tüm bilgileri, uzaktan iletişim altyapısı dahil, ölçüm sistemleri ve/veya SCADA aracılığıyla zamanında ve eksiksiz sunmakla yükümlüdür. 

12. Dengeleme Bölgelerinin İlanı ve Altyapı Hazırlıkları 

TEİAŞ, dengeleme bölgelerini 0/1/01/2025 tarihine kadar ilan edecektir. Yine, Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği’nin uygulanması kapsamında gerekli olan uzaktan izleme kontrol veya iletişim altyapısı hazırlıkları da TEİAŞ tarafından 01/05/2025 tarihine kadar tamamlanacaktır. 

Daha fazla bilgi ve destek için info@lbfpartners.com adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.
 
LBF Partners

---